Tip:
Highlight text to annotate it
X
Πριν ξεκινήσουμε το ταξίδι μας στις έννοιες της Οικονομίας, του Περιβάλλοντος και της Ενέργειας,
χρειάζεται να μοιραζόμαστε μία κοινή κατανόηση αυτού του πράγματος που λέγεται χρήμα.
Το χρήμα είναι κάτι με το οποίο ζούμε τόσο στενά μαζί σε καθημερινή βάση που
προφανώς έχει διαφύγει της προσοχής μας.
Το χρήμα είναι ένα βασικό ανθρώπινο δημιούργημα και, ακόμα και αν όλα τα χρήματα εξαφανιζόταν,
μία νέα μορφή χρήματος θα εμφανιζόταν αυτόματα στη θέση τους, οπως πχ αγελάδες, καπνός, ψωμι,
κάποιος τύπος ξηρού καρπού ή ακόμα και θαλασσινά κοχύλια.
Χωρίς τα χρήματα, η σύνθετη εξειδίκευση εργασίας που έχουμε σήμερα δεν θα υπήρχε,
επειδή ο αντιπραγματισμός είναι τόσο περιοριστικός και δυσκίνητος.
Ακόμη πιο σημαντική ωστόσο είναι η έννοια ότι κάθε τύπος χρήματος έχει τα υπέρ και τα κατά του -
ο κάθε τύπος θα επιβάλλει τα δικά του ξεχωριστά χαρακτηριστικά ευνοώντας κάποιες συμπεριφορές και καταστέλλοντας κάποιες άλλες.
Τώρα, αν ανοίξουμε κάποιο εγχειρίδιο, θα δούμε ότι το χρήμα πρέπει να έχει τρία χαρακτηριστικά.
Το πρώτο είναι ότι πρέπει να μπορεί να “αποθηκεύσει” κάποια αξία.
Ο χρυσός και το ασήμι έπαιζαν αυτό το ρόλο τέλεια, επειδή ήταν σπάνια,
χρειάζοταν πολλή ανθρώπινη προσπάθεια για να εξορυχθούν και δεν διαβρώνοταν, ούτε σκούριαζαν.
Αντίθετα, το αμερικάνικο δολλάριο συνεχώς χάνει αξία με την πάροδο του χρόνου
- ένα χαρακτηριστικό που τιμωρεί τους αποταμιευτές και προκαλεί την ανάγκη για κερδοσκοπίες ή/και επενδύσεις.
Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι το χρήμα πρέπει να είναι αποδεκτό ώς μέσο συναλλαγών,
κάτι που σημαίνει ότι είναι ευρέως αποδεκτό από έναν πληθυσμό ως μέσο για όλες τις οικονομικές συναλλαγές.
Και το τρίτο χαρακτηριστικό είναι ότι το χρήμα πρέπει να είναι μετρήσιμο,
που σημαίνει ότι το χρήμα πρέπει να είναι διαιρετό και κάθε μονάδα του να είναι ίση.
Η αμερικάνικη “μονάδα μέτρησης” είναι το δολλάριο. Τα διαμάντια έχουν μεγάλη αξία,
αλλά δεν είναι καλά ως “χρήμα”, επειδή δεν είναι ακριβώς ίσα μεταξύ τους
και επειδή το να τα διαιρούμε προκαλεί μεγάλη απώλεια στην αξία τους.
Αυτό σημαίνει ότι αποτυγχάνουν στο να είναι μονάδα μέτρησης.
Μπλα μπλα μπλα... αλήθεια, τι είναι το χρήμα; Πιστεύω σε έναν πολύ απλό ορισμό.
Το χρήμα είναι μία αξίωση στην ανθρώπινη εργασία.
Με ελάχιστες πολύ μικρές εξαιρέσεις, σχεδόν οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε πάνω στο οποίο μπορείτε να ξοδέψετε τα χρήματα σας, απαιτεί ανθρώπινη εργασία για να φτάσει ως εσάς.
Και λέω ότι είναι αξίωση, πάρα αποθήκευση, επειδή η εν λόγω ανθρώπινη εργασία
μπορεί να έχει συμβεί στο παρελθόν ή μπορεί να μην έχει συμβεί ακόμα.
Η έννοια ότι το χρήμα είναι μία αξίωση στην ανθρώπινη εργασία είναι σημαντική,
και θα βασιστούμε σε αυτή αργότερα, ειδικά όταν ασχοληθούμε με το χρέος.
Όπως φάνηκε στις φωτογραφίες νωρίτερα, κυριολεκτικά οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί ως χρήμα -
αγελάδες, ψωμί, όστρακα, καπνός. Το αμερικάνικο δολλάριο ωστόσο, οπώς και όλα τα σύγχρονα νομίσματα,
Είναι παράδειγμα ενός τύπου χρήματος που λέγεται διαταγματικό χρήμα (fiat money).
Η λέξη “fiat” είναι μία λατινική λέξη που σημαίνει “ας γίνει”,
και το διαταγματικό χρήμα έχει αξία επειδή μία κυβέρνηση διατάσσει ότι έχει.
Και αυτό μας φέρνει στην ερώτηση-κλειδί: Τι ακριβώς είναι ένα αμερικάνικο δολλάριο;
Κάποτε, ένα δολλάριο υποστηριζόταν από ένα δεδομένο βάρος αργύρου ή χρυσού εγγενούς αξίας.
Σε αυτό το παράδειγμα, μπορούμε να δούμε ότι το δολλάριο προερχόταν από το Θησαυροφυλάκιο και
υποστηριζόταν από μία δεδομένη ποσότητα αργύρου η οποία ήταν εξαργυρώσιμη στον κάτοχο του δολλαρίου.
Φυσικα, αυτό ίσχυε τη δεκαετία του 1930, και αυτές οι εποχές έχουν περάσει προ πολλού.
Πλέον τα δολλάρια είναι ευθύνη της Federal Reserve, μιας ιδιωτικής οντότητας στην οποία έχει ανατεθεί
να διαχειρίζεται την προμήθεια χρήματος των ΗΠΑ και εξουσιοδοτημένης από τον Νόμο περι Ομοσπονδιακών Αποθεματικών του 1913 να επιτελεί αυτή τη λειτουργία.
Θα έχετε προσέξει ότι τα σύγχρονα χαρτονομίσματα δεν γράφουν τίποτα που να δικαιοδοτεί τον κάτοχό τους σε τίποτα.
και αυτό επειδή δεν υποστηρίζονται πλέον από τίποτα απτό.
Αντίθετα, η “αξία” των χαρτονομισμάτων προέρχεται από αυτή τη φράση: Το γεγονός ότι είναι παράνομο
να αρνηθει κάποιος να δεχτεί δολλάρια ως πληρωμή και ότι είναι η μόνη αποδεκτή μορφή για την πληρωμή φόρων.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η προμήθεια χρήματος μιας χώρας να διαχειρίζεται προσεκτικά, καθώς αν δε γίνεται αυτό,
η νομισματική μονάδα θα καταστραφεί από τον πληθωρισμό.
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πανω από 3800 παραδείγματα χαρτονομισμάτων που δεν υπάρχουν πλέον.
Υπάρχουν πολυάριθμα παραδείγματα απο τις ΗΠΑ, τα οποία μπορεί να έχουν κάποια συλλεκτική αξία
αλλά πλέον δεν έχουν καμία χρηματική αξία.
Φυσικά, θα μπορούσα επίσης να παρουσιάσω όμορφα αλλά πλέον μη λειτουργικά παραδείγματα από την Αργεντινή,
τη Βολιβία, την Κολομβία και εκατό ακόμα μέρη.
Πως συμβαίνει μία υπερπληθωριστική καταστροφή ενός νομίσματος;
Ορίστε ένα σχετικά πρόσφατο παράδειγμα που προέρχεται από τη Γιουγκοσλαβία της περιόδου μεταξύ 1988 και 1995.
Πριν το 1990, το δηνάριο Γιουγκοσλαβίας είχε μία μετρήσιμη αξία:
Μπορούσατε να αγοράσετε κάτι με αυτό.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '80, η κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας αντιμετώπισε συνεχή ελλείματα στον προυπολογισμό
και τύπωσε χρήμα για να αναπληρώσει τις ελλείψεις
Στις αρχές τις δεκαετίας του '90, η κυβέρνηση είχε χρησιμοποιήσει όλα τα αποθέματα σκληρού συναλλάγματος,
και προέβη στη “λαφυραγώγηση” των ιδιωτικών λογαριασμών των πολιτών.
Προκειμένου να συνεχίσει να κινείται (η οικονομία), έπρεπε να τυπώνονται ολοένα και περισσότερα χαρτονομίσματα,
με αποκορύφωμα αυτό το καταπληκτικό παράδειγμα – ενα χαρτονόμισμα των 500 δις δηναρίων.
Στα υψηλότερα επίπεδά του, ο πληθωρισμός στη Γιουγκοσλαβία ξεπέρασε το 37% τη μέρα.
Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές διπλασιάζοταν κάθε περίπου 48 ώρες.
Επιτρέψτε μου να το κάνω λίγο πιο κατανοητό. Υποθέστε ότι στις 1 Ιανουαρίου 2007
Είχατε ένα λεπτο (1cent) και ότι μπορούσατε να αγοράσετε κάτι με αυτό.
Με πληθωρισμό 37% τη μέρα, στις 3 Απριλίου 2007, θα χρειαζόσασταν ένα από αυτά – 1 δις δολλάρια –
για να αγοράσετε το ίδιο ακριβώς αντικείμενο. Αντίθετα, αν είχατε 1 δις δολλάρια στις 1 Ιανουαρίου στριμωγμένο σε μία βαλίτσα,
μέχρι τις 3 απριλίου θα σας είχε μείνει αγοραστική δύναμη ενός λεπτού.
Σαφέστατα, εάν επιχειρούσατε να αποταμιεύσετε κατα τη διάρκεια αυτής της περιόδου θα τα είχατε χάσει όλα,
Οπότε μπορούμε με ασφάλεια να δηλώσουμε ότι καθεστώτα πληθωριστικού χρήματος επιβάλλουν μία ποινή στους αποταμιευτές.
Η αντίθετη πλευρά αυτού είναι ότι καθεστώτα πληθωριστικού χρήματος ευνοούν την κατανάλωση
και απαιτούν από το χρήμα να επενδύεται ή να κερδοσκοπεί, προκειμένου να έχει τουλάχιστον μια πιθανότητα να συμβαδίσει με τον πληθωρισμό.
Φυσικά, οι επενδύσεις και η κερδοσκοπία περιλαμβάνουν κινδύνους, οπότε μπορούμε να διευρύνουμε τη δήλωση αυτή έτσι ώστε να
συμπεριλάβει τον ισχυρισμό ότι τα συστήματα πληθωριστικού χρήματος απαιτούν από τους πολίτες που ζούν σε αυτά
να εκθέτουν τις σκληρά κερδισμένες αποταμιεύσεις τους σε κίνδυνο.
Αυτό αξίζει να το αναλογιστούμε για ένα-δύο λεπτά.
Ακόμα πιο σημαντικά, από τη στιγμή που η ιστορία έχει δείξει πόσο συνηθισμένη είναι η κακοδιαχείριση των εθνικών νομισμάτων,
πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα αυτούς που ρυθμίζουν το χρήμα μας έτσι ώστε να σιγουρευτούμε ότι
δε λειτουργούν ανεύθυνα δημιουργώντας υπερβολικά πολύ χρήμα απο αέρα κοπανιστό, καταστρέφοντας έτσι τις αποταμιεύσεις μας.
τον πολιτισμό και τους θεσμούς μας εξ'αιτίας του πληθωρισμού.
'Ενα λεπτό. Είπα “ δημιουργώντας υπερβολικά πολύ χρήμα απο αέρα κοπανιστό”;
Ναι. Ναι, αυτό είπα.
Αυτή είναι μία διαδικασία τόσο σημαντική για το μέλλον όλων μας
που θα αφιερώσουμε τα επόμενα δύο κεφάλαια μαθαίνοντας πως δημιουργείται το χρήμα.
Αν είστε έτοιμοι προχωρήστε στο επόμενο μέρος.