Tip:
Highlight text to annotate it
X
ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΩΝ ΘΙΒΕΤΙΑΝΩΝ
Δεύτερο μέρος: Ο ΤΑΝΤΡΙΣΜΟΣ
Στη θιβετανική μορφή του, ο βουδδισμός του Μεγάλου Οχήματος (η Μαχαγιάνα),
αποκαλείται "λαμαϊσμός" από τους ξένους
και "ταντρικός βουδδισμός" από τους ίδιους τους Θιβετιανούς.
Σε αυτούς που προσβλέπουν στη σοφία,
προσφέρει όλες τις γνωστές μορφές ασκητικής ζωής
και όλες τις τεχνικές αυτο-μεταμόρφωσης που υπάρχουν.
Αυτός ο θιβετανικός βουδδισμός παρουσιάζεται σαν μια πυραμίδα.
Στη βάση αυτής της πυραμίδας βρίσκεται η μοναστική ζωή,
που είναι κοινή σε όλες τις μορφές του βουδδισμού.
Στην κορυφή βρίσκεται ο χωρίς-μορφές διαλογισμός,
στον οποίο αποκαλύπτεται η ενότητα όλων των πραγμάτων:
η παροδικότητα κάθε στοιχείου του σύμπαντος,
όπου μόνο ο Απόλυτος είναι παντοτινός.
Ανάμεσα στην αφετηρία (που είναι κοινή για όλους αυτούς που έχουν εισακούσει το κάλεσμα),
και στην τελειότητα (που προορίζεται αποκλειστικά για τους λίγους εκλεκτούς),
βρίσκεται η δομή του ταντρισμού, η οποία προκαλεί μεγάλη σύγχυση στους ξένους
λόγω του πανθέου των θεοτήτων με τις τρομακτικές μορφές,
του σεξουαλικού συμβολισμού,
αλλά και των γιογκικών πρακτικών.
Αυτοί οι μοναχοί που εδώ παραδέχονται τις παραβιάσεις των κανόνων,
είναι μέλη του τάγματος των Κοκκινοσκούφηδων.
Σε αυτό το τάγμα, μπορούμε να βρούμε τους περισσότερους ερημίτες,
αλλά και τους περισσότερους έγγαμους μοναχούς.
Οι μοναχοί αφοσιώνονται στη μελέτη της μεταφυσικής,
η οποία μπορεί να διαρκέσει χρόνια.
Αυτό το μονοπάτι μπορεί να παρομοιαστεί με το μονοπάτι οποιουδήποτε μοναχού.
Αλλά η ανταλλαγή απόψεων για τα υψηλά ζητήματα
γίνεται συνήθως κατά το θιβετανικό τρόπο.
Αυτοί οι έντονοι διαγωνισμοί, αυτές οι μονομαχίες,
αυτά τα τουρνουά, αυτοί οι αγώνες αν θέλετε,
είναι η ζωντανή ανάμνηση της ηρωικής εποχής
κατά την οποία οι βουδδιστές που είχαν εκπαιδευτεί στον ινδικό πανθεϊσμό
έπρεπε να αντιμετωπίσουν τους οπαδούς της μπον-πο (της αρχαίας ινδικής πίστης),
του κινέζικου βουδδισμού που είχε αρχίσει να εμφανίζεται,
και ακόμη του Ισλάμ και του νεστοριανισμού.
Εκείνοι οι αγώνες ήταν πραγματικές μάχες.
Μερικές φορές ήταν διαγωνισμοί για θαυματουργικές δυνάμεις.
Σήμερα, αυτές οι διαμάχες για το ένα και το πολλαπλό,
για τα νοούμενα και τα φαινόμενα, ή για το χρόνο και την αιωνιότητα,
αποτελούν μια ιδιαίτερη μέθοδο διδασκαλίας
στα μοναστήρια των Κιτρινοσκούφηδων (του αναμορφωμένου τάγματος).
Φανταστείτε ότι βρισκόμαστε στην Ευρώπη,
κι ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι μαθητές σε μια παιδαγωγική ακαδημία
όπου συζητούν για τη διαλεκτική θεωρία του Χέγκελ,
ή ότι είναι τραπιστές μοναχοί που εξετάζουν τα δόγματα και τα μυστήρια της πίστης.
Κάθε εξεταστής προσπαθεί να συγχύσει τον αντίπαλό του.
Χτυπά παλαμάκια και φωνάζει, για να τον κάνει να χάσει τη συγκέντρωσή του.
Αυτή η κατάσταση που μοιάζει με καλά οργανωμένο πεδίο μάχης,
δημιουργεί άφθονες ευκαιρίες για αντιπερισπασμό.
Κατά τον ίδιο τρόπο εξασκούνται και οι μικροί μοναχοί,
είτε είναι τούλκου (ενσαρκωμένοι λάμα, δηλαδή παιδιά που έχουν αναγνωριστεί
ως μια νέα προβολή ενός δασκάλου ή ενός αποθανόντος σοφού),
είτε είναι κανονικοί μοναχοί.
Τα μοναστήρια με τους χίλιους ή ακόμη και με τους αρκετές χιλιάδες μοναχούς,
ήταν σύνηθες φαινόμενο στο Θιβέτ.
Σήμερα όμως στην Ινδία, ή πιο συγκεκριμένα στις ινδικές πλαγιές των Ιμαλαΐων,
οι εξόριστοι μοναχοί και οι λάμα έχουν περιοριστεί
στη δημιουργία πρόχειρων μοναστηριών.
Για παράδειγμα, ο Ντούκπα Τούκσε Ρίνποτσε είναι ένας γκουρού,
ένας δάσκαλος του τάγματος των Κοκκινοσκούφηδων που ονομάζεται Κάγκιουπα,
ο οποίος έχει αναλάβει να εκπαιδεύσει και να φροντίσει αυτούς τους λίγους μοναχούς,
χωρίς να έχει υλικούς πόρους.
Αυτοί οι μοναχοί προορίζονται να συνεχίσουν τη μακρά γενεαλογία των γιόγκι -
των μαθητών του σπουδαίου ασκητή Μιλαρέπα.
Η μελέτη των ιερών κειμένων, των διδασκαλιών,
της θεωρητικής γνώσης για τη σοφία,
είναι η προτιμώμενη προσέγγιση των Κιτρινοσκούφηδων.
Συνήθως, εξασκούνται σε αυτά για χρόνια,
πριν ασχοληθούν με πιο πρακτικές τεχνικές της ασκητικής ζωής.
Ωστόσο, αυτή η ακαδημαϊκή προσέγγιση της γνώσης
είναι γνωστή και στους Κοκκινοσκούφηδες.
Τα τελετουργικά αντικείμενα που είναι τοποθετημένα μπροστά στους μεγαλύτερους λάμα,
ο τρόπος με τον οποίο διαβάζεται το κείμενο είναι η τάντρα -
εξού και η λέξη "ταντρισμός".
Οι τάντρα είναι εσωτερικά βιβλία,
τα οποία αποτελούνται από μεταφυσικές πραγματείες
και από εγχειρίδια που αφορούν ασκητικές τεχνικές.
Μόνο αφού έχει λάβει τη μύηση μιας συγκεκριμένης τάντρα
και έχει ακούσει τον δάσκαλό του να την εκφωνεί,
επιτρέπεται σε έναν μαθητή να ξεκινήσει σε απομόνωση
την προωσωπική του μελέτη πάνω σε αυτήν την τάντρα.
Αυτές οι τάντρα, σύμβολα των θεμελιωδών δυνάμεων
που συνθέτουν την ανθρώπινη ύπαρξη και το σύμπαν στο σύνολό του,
παρουσιάζουν διάφορες ταντρικές θεότητες,
τις οποίες οραματίζονται οι λάμα κατά τη διάρκεια του διαλογισμού τους.
Αυτές οι ταντρικές θεότητες παίζουν βασικό ρόλο
στο θιβετανικό τρόπο διαλογισμού,
κυρίως δε σε ένα ιδιαίτερα σημαντικό τελετουργικό του διαλογισμού,
αυτό της μαντάλα.
Μέσα στη χειμωνιάτικη ομίχλη, τέσσερις λάμα συνεργάζονται
για να δημιουργήσουν -στην πραγματικότητα- μια πολύ απλουστευμένη μαντάλα
του βασιλείου όπου κατοικεί η κυριότερη θεότητα του τάγματός τους:
ο Χεβάτζρα.
Η κατασκευή της μαντάλα είναι από μόνη της ένα τελετουργικό.
Αυτοί οι μοναχοί εργάζονται χωρίς σημειώσεις
ή υποδείγματα στα οποία μπορούν να ανατρέξουν.
Συνεργάζονται αρμονικά σε ένα κοινό έργο, που από μόνο του είναι ένας τρόπος
για να διευρύνει κανείς την περιορισμένη ατομική συνειδητότητά του.
Τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη του,
όσον αφορά τις γραμμές και τα διαστήματα που διατάσσονται γύρω από το κεντρικό σημείο,
το οποίο συμβολίζει το όλον, το σύνολο.
Για την κατασκευή της μαντάλα,
ακόμα και για μια απλή σαν αυτή εδώ,
χρειάζονται τουλάχιστον δύο ολόκληρες μέρες.
Δύο μέρες για τις οποίες οι μοναχοί προετοιμάστηκαν
με μακρές νηστείες και προσευχές.
Στο μεταξύ, η ζωή στο μοναστήρι συνεχίζεται
με διάφορες εργασίες, μελέτη και τις καθημερινές προσφορές.
Αυτές οι δραστηριότητες ορίζουν τις ώρες της καθημερινής ζωής ενός μοναχού,
στα μοναστήρια όλου του κόσμου.
Μόλις ολοκληρωθεί το περίγραμμα, οι λάμα προσθέτουν στη μαντάλα τα χρώματα,
βάζοντας σε κάθε σημείο την κατάλληλη σκόνη από τα πέντε συμβολικά χρώματα:
πράσινο, κίτρινο, μπλε, κόκκινο και άσπρο.
Πέντε χρώματα - πέντε κατευθύνσεις:
Βορράς, Νότος, Ανατολή, Δύση και Κέντρο.
Ο αριθμός πέντε μπορεί να βρεθεί παντού:
οι πέντε Ντιάνι Βούδδες (ο καθένας είναι μια όψη του Απόλυτου ή Υπέρτατου Βούδδα),
τα πέντε λεπτοφυή ενεργειακά κέντρα του ανθρώπινου σώματος.
Υπάρχει όμως και ένα έκτο σημείο,
το οποίο βρίσκεται πάνω από τη μαντάλα και είναι πέρα από χώρο και χρόνο.
Είναι αυτό που οι χριστιανοί αποκαλούν "αιώνια ζωή".
Αυτοί οι πιστοί ψάχνουν αυτή την αιώνια ζωή,
αν και δεν την αντιλαμβάνονται πλήρως.
Κάνουν τον τελετουργικό γύρο του ναού
και γυρίζουν τους τροχούς που περιέχουν τα ιερά κείμενα,
σε ανάμνηση του Τροχού του Ντάρμα.
Η διαλογιστική άσκηση της μαντάλα θεωρείται ότι είναι ένας τρόπος
για να έρθει κάποιος σε επαφή με τη βουδδική φύση του,
διότι ο γεωγραφικός και χωρικός συμβολισμός της
έχει πρωτίστως ένα δυναμικό στοιχείο:
Οδηγεί το άτομο που ζει αυτή την εμπειρία
από την περιφέρεια προς το κέντρο,
από την πολλαπλότητα προς την ενότητα,
και συγχρόνως, από την ψευδαίσθηση και το θάνατο
προς την πραγματικότητα και τη ζωή.
Για τη μαντάλα, το οπτικό σύμβολο υποστηρίζει ουσιαστικά το διαλογισμό.
Πάνω απ' όλα, είναι ένα σχέδιο ή ένας χάρτης
του πεδίου μιας θεότητας.
Είναι ένα μέρος, στο κέντρο του οποίου μπορούμε να βρούμε
το παλάτι ή το ναό της θεότητας, και το θρόνο της.
Δεδομένου ότι οι Θιβετιανοί δεν είναι σε καμία περίπτωση πολυθεϊστές,
κάθε θεότητα που αναδύεται από την κενότητα και επιστρέφει σε αυτήν
είναι η "πόρτα" για τη γνώση της μόνης πραγματικότητας.
Μόλις ολοκληρωθεί η μαντάλα, τη στήνουν μέσα στο ναό.
Εκεί θα εκτελεστεί ο διαλογισμός,
ο οποίος είναι ένα αμιγώς εσωτερικό τελετουργικό τεράστιας έντασης.
Κάθε συμμετέχων θα βιώσει τη λειτουργία της μαντάλα.
Μέσω της οξύτητας της αντίληψής του,
θα ακολουθήσει το εσωτερικό μονοπάτι που οδηγεί
από τον σκοτεινό εξωτερικό κόσμο προς το φως του βασιλείου
και προς εκείνο το σκοτάδι που είναι πέρα από το φως -
το σκοτάδι του μη δημιουργημένου.
Διότι το κέντρο της μαντάλα είναι το άλφα και το ωμέγα,
είναι το χάος από το οποίο αναδύθηκε ο κόσμος
και το χάος στο οποίο θα τελειώσει ο κόσμος όταν έρθει ο καιρός.
Είναι το κέντρο του σύμπαντος
και το κέντρο του κάθε ανθρώπου.
Είναι η βασιλεία των ουρανών που βρίσκεται μέσα μας, μέσα σου.
Στη συνέχεια, μόλις τελειώσει η τελετουργία,
η μαντάλα διαλύεται με τον ίδιο τρόπο που καταστρέφεται συνεχώς καθετί δημιουργημένο.
Με μια πομπή, πηγαίνουν τις σκόνες σε ένα ορεινό ρέμα.
Εκεί, τις πετάνε μέσα στο νερό όπου και διαλύονται.
Κατά τον ίδιο τρόπο,
κάθε στοιχείο από καθετί δημιουργημένο διαλύεται συνεχώς.
Η μαντάλα ζωγραφίζεται σε ύφασμα και μετά φυλάσσεται.
Αναρωτιέται κανείς για πόσο καιρό ακόμα θα υπάρχουν μοναχοί,
που να μπορούν να τελέσουν τόσο πολύπλοκες ασκητικές εργασίες.
Δύο χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά,
στο μοναστήρι του Δαλάι Λάμα στην Νταραμσάλα,
στήθηκε μια πολύ πιο περίτεχνη μαντάλα
για το ετήσιο τελετουργικό της πούτζα του Καλατσάκρα -
η τελετή του Τροχού του Χρόνου.
Μετά τις προσευχές, τις επικλήσεις και τους εξαγνισμούς,
οι μοναχοί καθαγιάζουν το χώρο όπου θα γίνει η τελετουργία
και όπου ο καθένας θα οραματιστεί και θα βιώσει την εσωτερική μαντάλα.
Σε ένα θιβετανικό μοναστήρι,
αυτή η μαντάλα θα στηνόταν στο κέντρο του ναού
και η τελετουργία θα εκτελούνταν σε καθεμιά από τις τέσσερις πλευρές,
αντικρίζοντας και τις τέσσερις κατευθύνσεις.
Αλλά αυτοί οι πρόσφυγες-μοναχοί από την Ποτάλα της Λάσα
πρέπει να αρκεστούν στις επικρατούσες συνθήκες
που τους υποχρεώνουν να τοποθετήσουν τη μαντάλα πάνω σε έναν τοίχο,
και έτσι η καθαγίαση των τεσσάρων περιοχών πρέπει να εκτελεστεί από την ίδια θέση.
Αυτές οι ετοιμασίες είναι ταυτόχρονα
μια απόφαση για την εκτέλεση της τελετουργίας,
μια προσευχή για την επιτυχία αυτού του χώρου,
ένας εξορκισμός για τα πνεύματα και τις δυνάμεις του κακού
που βρίσκονται στο ψυχικό λεπτοφυές πεδίο
και που τους απαγορεύει να μολύνουν αυτό το μέρος
το οποίο προορίζεται αποκλειστικά για πνευματική άσκηση,
και τέλος, είναι μια καθαγίαση -
ένα προστατευμένο "σκηνικό" σε ένα επιλεγμένο μέρος.
Αυτή η τελετουργία εκτελείται με τα δύο εργαλεία
που χρησιμοποιούν όλοι οι λάμα στην τάντρα:
Το ντόρτζε - το σκήπτρο που κρατούν στο δεξί χέρι
και που είναι το αρσενικό σύμβολο της δράσης και της δύναμης,
και την καμπάνα - το παθητικό, θηλυκό σύμβολο της γνώσης, της σοφίας.
Η διάκριση ανάμεσα στη σοφία και στην πράξη,
και στη συνέχεια η ενοποίηση αυτών των δύο,
είναι το θεμέλιο του θιβετανικού βουδδισμού.
Όπως μου είπαν Θιβετιανοί και Ευρωπαίοι ειδικοί,
αυτές οι εικόνες είναι μοναδικές.
Βρισκόμαστε στα μυστικά "μύχια" της θιβετανικής παράδοσης.
Την πραγματική μαντάλα δεν μπορεί να τη δει κάποιος με τα μάτια του.
Μπορεί όμως να την οραματιστεί μέσα του.
Η εκτέλεση των θιβετανικών τελετουργικών συχνά διαρκεί αρκετές μέρες,
και απαιτούνται πολλές ώρες καθημερινής παρουσίας στο ναό.
Γι' αυτό το λόγο, μοιράζουν στους μοναχούς φαγητό και τσάι.
Το θιβετανικό τσάι φτιάχνεται με βούτυρο και αλάτι.
Μια κούπα προσδίδει τόση ενέργεια, όση και ένα πλήρες γεύμα.
Όσο ο διαλογισμός προχωρά,
γίνεται όλο και πιο λεπτοφυής και εξαγνιστικός.
Τα αρχαία σημεία του οραματισμού
της ταντρικής θεότητας με τις συμβολικές ιδιότητες,
απέχουν πολύ από την ψυχική δομή μας.
Ωστόσο, η θεωρία και η πρακτική (του διαλογισμού)
έχουν επιβεβαιωθεί από τις ανακαλύψεις
της σύγχρονης έρευνας πάνω στην ψυχολογία του βάθους.
Είναι μια τεχνική αυτογνωσίας,
και "επανένταξης" των δυνάμεων που δραστηριοποιούνται στο υποσυνείδητό μας.
Πάνω απ' όλα, είναι ένα άμεσο υποστήριγμα
στην αναζήτηση για την απελευθέρωση, για τη νιρβάνα.
’λλες ταντρικές τελετουργίες μοιάζουν με θεατρικό έργο,
που το βιώνουν έντονα οι συμμετέχοντες.
Όμως, όλες αυτές οι τελετουργίες,
όσο ακατανόητες κι αν φαίνονται μερικές φορές,
αποσκοπούν να οδηγήσουν στην απελευθέρωση από όλες τις προσκολλήσεις.
Αυτός είναι άλλωστε ο κύριος λόγος ύπαρξης του βουδδισμού,
είτε οι τελετές γίνονται μόνο για τους συμμετέχοντες,
είτε για να ελευθερωθεί ένα δυστυχισμένο κακό πνεύμα -μια ψυχή- από το καθαρτήριο.
Αν πρόκειται για μια τελετουργία που σκοπεύει να διαχωρίσει χωρίς έλεος
τις δυνάμεις του θανάτου από τις δυνάμεις της ζωής,
τότε το "σκηνικό" πρέπει να είναι αναλόγως τρομερό
για να ταιριάζει με το πραγματικό ψυχικό "χειρουργείο" που θα πραγματοποιηθεί.
Οι "ηθοποιοί" σε αυτό το θεατρικό έργο είναι τρεις:
Πρώτα έχουμε το θύμα -
το σύμβολο της προσκόλλησης στο εγώ,
η οποία δεν μας αφήνει να δούμε την αιώνια πραγματικότητά μας.
Ο δεύτερος "ηθοποιός" που υψώνεται από τα απομεινάρια
του θηρίου που έχουμε μέσα μας,
είναι ο μεγάλος καταστροφέας Μαχακάλα.
Αυτός που καταστρέφει ό,τι πρέπει οπωσδήποτε να καταστραφεί.
Ο Μαχακάλα ο Τρομερός,
ο Αγαπητός,
αυτός που μας καλεί στην επίγνωση.
Ο Μαχακάλα που κατασπαράζει και καταβροχθίζει,
που σκοτώνει για να δώσει ζωή
πέρα από τη γέννηση και πέρα από το θάνατο.
Και τέλος, έχουμε τον ταντρικό λάμα που ιερουργεί,
τον Κέντζε Ρίνποτσε.
Θεωρείται σήμερα στην Ινδία
ως ένας από τους μεγαλύτερους σοφούς του τάγματος των Κοκκινοσκούφηδων.
Ταυτισμένος με τον Μαχακάλα,
ο Κέντζε Ρίνποτσε πρόκειται να χοροστατήσει σε μια σειρά τελετουργιών,
συμπεριλαμβανομένης της γιάγκνα -
"θυσία" καμένων προσφορών
και τελετουργική "δολοφονία" τριών ομοιωμάτων.
Τα όπλα του είναι το μάντρα - ήχος ή επίκληση,
και η μούντρα -
μια κίνηση όχι μόνο των χεριών του αλλά ολόκληρης της ύπαρξής του,
οι συνέπειες της οποίας γίνονται αισθητές
πολύ πέρα από το φυσικό και σωματικό επίπεδο.
Στη συνέχεια έρχεται η στιγμή που το δυστυχισμένο πνεύμα
καλείται να πάρει τη θέση του μέσα στο ίδιο το άγαλμα.
Τα κομμάτια του διαμελισμένου "πτώματος"
προσφέρονται ως τροφή στον Μαχακάλα.
Έπειτα, ο Κέντζε Ρίνποτσε πηγαίνει στην άλλη πλευρά του ναού,
όπου μια αχυρένια "κατοικία"
που φτιάχτηκε για να υποδεχτεί ένα άλλο ομοίωμα
είναι έτοιμη για να καεί.
Και ο Μαχακάλα, μεταμορφωμένος σε όπλο απόλυτου τρόμου,
έλκεται μέσα στο φλεγόμενο "σπίτι".
Στο τέλος, γίνεται μια συμβολική ταφή
της "σορού" του πνεύματος.
Η "ψυχοσύνθεσή" του σφραγίζεται σε ένα μπρούτζινο σκεύος
που περιείχε την εικόνα του Μαχακάλα.
Στη συνέχεια, ο Κέντζε Ρίνποτσε ιερουργεί
σε μια τελετουργία που είναι κοινή για ινδουιστές και βουδδιστές.
Είναι η γιάγκνα - η "θυσία" των καμένων προσφορών.
Για τους μοναχούς, το ζήτημα δεν είναι να παραστούν σε μια θυσία,
αλλά να λάβουν μέρος σε αυτή.
Η φωτιά είναι το στόμα, μέσω του οποίου
ο Απόλυτος καταβροχθίζει καθετί που προκλήθηκε από τον εαυτό του.
Καταβροχθίζει την πολλαπλότητα και το διαχωρισμό,
ώστε να επαναφέρει καθετί δημιουργημένο
στην ενότητα που είναι πέρα από χώρο και χρόνο.
"Ω φωτιά, αφάνισε την ψευδαίσθηση,
την αναλήθεια, τον εγωισμό, την άγνοια."
"Αφάνισε τα βάσανα."
"Αφάνισε το θάνατο."
"Και δώσε μας αφύπνιση μέσω της γνώσης αυτού που πραγματικά είμαστε."
Στο μοναστήρι του Ντούκπα Τούκσε Ρίνποτσε
γίνεται η ίδια τελετουργία
από γιόγκι-μοναχούς του τάγματος των Κάγκιουπα.
Το τελετουργικό τσεντ,
που εδώ γίνεται από μοναχούς του Θιβέτ και του Μπουτάν
στο μοναστήρι Μιντρολίν,
είναι πάρα πολύ συγκινητικό.
Ο καθένας προσφέρει το σώμα του σε όλα τα όντα,
για να συγχωρεθούν όλες οι κακές του πράξεις.
Αυτό το αγαλμάτιο είναι το ομοίωμα της ενσάρκωσής μας
που δημιουργήθηκε για να είναι ένας ναός.
Η φιλαυτία μας όμως το μετέτρεψε σε φυλακή,
η οποία μας απομονώνει μέσα στους εαυτούς μας
και μας εμποδίζει την πρόσβαση προς το άπειρο και το καθολικό.
Ένα κομμάτι από το θυσιασμένο σώμα
δίνεται στον γκουρού, στον δάσκαλο, για να το φάει.
Οι Θιβετιανοί λάμα είναι γνωστοί για τους θρησκευτικούς χορούς τους.
Αυτοί οι χοροί χάθηκαν σταδιακά,
και περισσότερο σε σχέση με άλλες θρησκείες.
Όμως αυτοί οι Θιβετιανοί χορευτές δεν μπορούν να συγκριθούν,
για παράδειγμα, με τους μουσουλμάνους δερβίσηδες.
Δεν κάνουν καθημερινές ή εβδομαδιαίες σωματικές ασκήσεις
που να σκοπεύουν στην αναδιοργάνωση της ψυχολογικής λειτουργίας
και στην πρόσβαση σε ένα ανώτερο επίπεδο συνειδητότητας.
Αυτοί οι χορευτές είναι στοιχεία μιας ιεροτελεστίας
που νοείται ως μια λειτουργία και όχι ως ένα θεατρικό έργο.
Με αυτήν ακριβώς την προοπτική,
οι μοναχοί αυτοπειθαρχούν υπό την επίβλεψη του δασκάλου τους,
όπως ακριβώς κάνουν πρόβες οι ηθοποιοί ή οι χορευτές.
Στο μοναστήρι του σπουδαίου γιόγκι και Θιβετιανού ηγούμενου Γκιάλουα Κάρμαπα,
στο Ρουμτέκ του Σικκίμ,
οι ετήσιοι χοροί διαρκούν δυο μέρες.
Την πρώτη μέρα, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως η τελική πρόβα,
οι χοροί εκτελούνται χωρίς τις συμβολικές μάσκες και στολές
που χαρακτηρίζουν τους χορούς αυτών των λάμα.
Αφού έχουν μεσολαβήσει οι τέσσερις φύλακες των πυλών της οικουμενικής μαντάλα,
το κοινό μπορεί να αναγνωρίσει αυτούς που την επόμενη μέρα
θα φορούν τις στολές και τα μαύρα, άσπρα και πράσινα στολίδια του κεφαλιού
που φέρουν οι ταντρικοί ιερουργοί.
Στη συνέχεια, μπορούν να δουν
αυτούς που θα φορούν τις μάσκες του Μαχακάλα και των ακολούθων του.
Στο τέλος της ημέρας,
οι μοναχοί καθαγιάζουν το χώρο με τις χορευτικές φιγούρες τους,
σχηματίζοντας το σήμα του ντόρτζε -
σύμβολο της ενεργητικής δύναμης,
της ενιαίας και άρρηκτης τέλειας σοφίας.
Το επόμενο πρωί, όλα είναι έτοιμα
για το πιο θεαματικό τελετουργικό της ζωής στο μοναστήρι:
η εικόνα του Μαχακάλα του Καταστροφέα,
το ομοίωμα στο οποίο θα "κατοικήσει" το πνεύμα που θα απελευθερωθεί,
το κοινό,
και η Αυτού Αγιότητά Του ο Κάρμαπα,
ηγούμενος του μοναστηριού
και αρχηγός του τάγματος Κάρμα Κάγκιου.
Ο ανώτερος ιερουργός καθαγιάζει το άγαλμα του Μαχακάλα,
ζητώντας από τη θεότητα
να είναι πλήρως παρούσα στην εικόνα που τη συμβολίζει,
και να εκτελέσει η ίδια το τελετουργικό
μέσω του ταντρικού λάμα που θα διεξάγει τη διαδικασία.
Το πνεύμα,
η ψυχή από το καθαρτήριο,
καλείται για να πάρει θέση μέσα στο ομοίωμα.
Έπειτα έρχονται σκελετοί για να θυμίσουν το αναπόφευκτο του θανάτου.
Με την παρουσία τους, όλοι προβληματίζονται
για την πραγματική σημασία αυτού του θανάτου.
Οι τέσσερις φύλακες των τεσσάρων πυλών
προστατεύουν το ξεκίνημα ενός ιερού μυστηρίου:
της νέας γέννησης που ακολουθεί μετά από έναν συνειδητά αποδεκτό θάνατο.
Όλες αυτές οι μάσκες είναι σύμβολα.
Απέχουν πολύ από τις χυδαίες δεισιδαιμονίες.
Απεναντίας, δίνουν έμφαση σε μια πνευματική επιστήμη
και στη γνώση της ψυχολογίας που είναι ιδιαίτερα εξελιγμένη.
Με ποικίλα συμβολικά εργαλεία
(σκοινιά, χειροπέδες και διάφορα όπλα),
ο ιερουργός προετοιμάζει το πνεύμα σταδιακά
για τη στιγμή του θανάτου.
Μπαίνει κανείς στον πειρασμό να αναρωτηθεί
μήπως οι κορρίντα (ταυρομαχίες)
είναι κατάλοιπο ενός τελετουργικού που κάποτε ήταν ιερό,
αν αναλογιστεί τις κινήσεις με την κάπα, τις λόγχες,
τις μπαντερίγιες (βέργες),
με αποκορύφωμα τη μουλέτα (κόκκινο ύφασμα).
Έφτασε η στιγμή για τον τελετουργικό θάνατο.
Σε αυτή την τελετή με τις στολές, οι ιεροτελεστές και σύντροφοι
έρχονται στην "αρένα" για το τελειωτικό χτύπημα.
Και ξαφνικά έρχεται ο Μαχακάλα,
με τη μορφή ενός μεταμφιεσμένου χορευτή, συνοδευόμενος από υπηρέτες.
Ο ίδιος ο Μαχακάλα
θα καταφέρει το βάναυσο χτύπημα στη μοχθηρή οντότητα,
και θα τον μιμηθούν όλοι οι βοηθοί του.
Στο τέλος όλων αυτών των τελετουργικών χορών,
εμφανίζεται πάντα ένα ... ελάφι
για να κόψει το πτώμα και να μοιράσει τα κομμάτια.
Όμως κανένας Θιβετιανός δεν ισχυρίζεται πως αυτές οι τατρικές τελετουργίες
είναι ο απώτερος σκοπός της πνευματικότητας των λάμα.
Στα ερμητήρια που βρίσκονται στις ζούγκλες των Ιμαλαΐων,
δάσκαλοι και μαθητές ασχολούνται με τη σκληρότερη ασκητική ζωή,
αυτή της γιόγκα,
που θεωρείται ότι είναι ένα πιο προχωρημένο στάδιο του μονοπατιού.
Αυτός ο ηλικιωμένος άντρας,
στοχοπροσηλωμένος σε μια γαλήνια εσωτερική δύναμη,
κατάγεται από το Μπουτάν και έχει περάσει
το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Θιβέτ.
Οι άνθρωποι γύρω του φορούν την ενθική ενδυμασία του Μπουτάν.
Έχουν όλοι έρθει για να τιμήσουν τη στούπα που κατασκευάζεται.
Όμως αυτός ο άνθρωπος δεν είναι απλά ένας γαλήνιος γέροντας.
Είναι πάνω απ' όλα ένας γιόγκι,
ένας πολύ σπουδαίος γιόγκι.
Είναι ο Λόπον Σόναμ Σάνγκπο.
Μόνο τρεις είναι οι νέοι οι οποίοι, αφού πέρασαν με επιτυχία
όλες τις σκληρές δοκιμασίες που τους επιβλήθηκαν,
έχουν επιλεγεί για να γίνουν μαθητές του
και για να τους επιτραπεί να λάβουν τη μύησή τους από αυτόν.
Η μύηση (με άλλα λόγια η αρχή, η είσοδος στο μονοπάτι),
καθώς επίσης και η χειροτονία (η ουσιαστική μεταβίβαση της πνευματικής επιρροής),
είναι η δύναμη που ο μαθητής θα θέσει σε κίνηση
με τη βοήθεια όλων των ασκήσεων και των τεχνικών της γιογκικής πειθαρχίας.
Έτσι, ωριμάζει ο σπόρος που έχει σπαρθεί μέσα του.
Το σίγουρο είναι ότι ο γκουρού, ο δάσκαλος,
είναι αυτός που τον καθοδηγεί, τον ενθαρρύνει και τον διδάσκει.
Κυρίως όμως είναι αυτός που γεννά μια νέα ζωή,
αυτός που μας φέρνει έναν κόσμο ... απόκοσμο.
Είναι ένας κόσμος πέρα από το χρόνο, ευλογημένος, χωρίς όρια,
φτιαγμένος από μια ηρεμία που είναι πιο δραστήρια από οποιαδήποτε κίνηση,
φτιαγμένος από μια σιωπή που είναι πιο ηχηρή από τα λόγια.
Στην άλλη μεριά των Ιμαλαΐων βρίσκεται ο ’μπου Ρίνποτσε.
Είναι αυτή τη στιγμή ο πιο σεβαστός Θιβετιανός γιόγκι.
Κατάφερε να αποδράσει από το Θιβέτ και να καταφύγει στην Ινδία.
Έχει ξεχάσει πόσο ετών είναι. Εικάζεται πως είναι γύρω στα 90.
Έχει φτάσει στην υψηλότερη κορυφή όπου μπορεί να σε οδηγήσει η γιόγκα.
Επίσης, έχει όλα τα προσόντα για να καθοδηγήσει έναν μαθητή
σε όλη τη διαδρομή μέχρι το τέλος του ταξιδιού του,
μέχρι την άλλη όχθη του ωκεανού της λύπης.
Όμως και αυτός, όπως και όλοι οι άλλοι αυθεντικοί γιόγκι,
περιορίζει τις διδασκαλίες του μόνο στους μυημένους.
Η θιβετανική γιόγκα έχει αρκετά διαφορετική μορφή από την ινδουιστική γιόγκα,
της οποίας οι στάσεις και οι στοιχειώδεις αναπνευστικές ασκήσεις
έχουν σήμερα διαδοθεί στις βιτρίνες όλων των βιβλιοπωλείων.
Ωστόσο, οι ερασιτέχνες θα πρέπει να γνωρίζουν ότι
η γιόγκα των Θιβετιανών δεν διατίθεται προς πώληση
στην παγκόσμια αγορά της ανατολίτικης μόδας και των πνευματικών παγίδων.
Μπορείτε να δείτε μόνο κάποιες ασκήσεις,
που είναι οι πιο απλές για τους μοναχούς και οι πρώτες που διδάσκονται.
Κι όμως, στο Θιβέτ μέχρι και πριν λίγα χρόνια,
σε κανέναν - ούτε καν στους μοναχούς που δεν ήταν γιόγκι -
δεν επιτρεπόταν να ρίξουν έστω και μια γρήγορη ματιά
σε αυτές τις κινήσεις και τις στάσεις.
Φυλάσσονταν με απόλυτη μυστικότητα,
και ό,ποιος προσπαθούσε να τις δει στα κρυφά, τιμωρούνταν αυστηρά.
Η σωματική γιόγκα βασίζεται σε ένα παράδοξο:
ξεπερνάς το θνητό σώμα σου,
υπερβαίνεις τους περιορισμούς αυτού του σώματος,
ενώ αφιερώνεις την προσοχή και τις προσπάθειές σου στο ίδιο αυτό σώμα.
Αυτό συμβαίνει διότι η γιόγκα είναι ένα στοιχείο του ταντρισμού.
Και σύμφωνα με τον ταντρισμό,
τίποτα, απολύτως τίποτα δεν πρέπει να απορρίπτεται,
να καταπιέζεται ή να το απαρνιόμαστε.
Όλα πρέπει να γίνονται αποδεκτά,
να ενοποιούνται και να μεταμορφώνονται,
έτσι όπως η φύση μετατρέπει το κάρβουνο σε διαμάντια,
ή όπως οι αλχημιστές που μιλούν για τη μετατροπή μολύβδου σε χρυσό.
Παρόλο που είναι τόσο σπουδαίος,
ο ’μπου Ρίνποτσε υιοθετεί μια πολύ ταπεινή στάση
μπροστά στον τούλκου λάμα Κάμτουλ Ρίνποτσε,
ο οποίος είναι αναγνωρισμένος από παιδί ως ενσαρκωμένος λάμα,
και προΐσταται της τύχης του τάγματός του.
Το μυστικό της επιστήμης της γιόγκα φυλάσσεται.
Όσο ηρωικός κι αν είναι ο ασκητισμός των γιόγκι,
όσο εξαιρετικά και θαυμαστά κι αν είναι τα αποτελέσματα,
αυτοί οι γιόγκι είναι σοφοί άνθρωποι που μένουν απόλυτα εναρμονισμένοι
με ό,τι ενέχει η συνηθισμένη καθημερινότητα για κάθε άνθρωπο.
Αυτοί οι δύο γιόγκι, ο ένας από το Λαντάκ κι ο άλλος από το Μπουτάν,
των οποίων η όραση διαπερνά το πέπλο των εμφανίσεων,
ξέρουν, πάνω απ' όλα, πως είναι ένα.
Παίζουν το ρόλο τους τέλεια, αυθόρμητα, ελεύθερα.
Έχουν πλήρη επίγνωση της παρούσας στιγμής,
και ξεχειλίζουν από γαλήνη, χαρά, καλοσύνη και ευσπλαχνία.
Διότι είναι απαλλαγμένοι από οποιοδήποτε ίχνος του παρελθόντος,
συνειδητό ή υποσυνείδητο.
Είναι επίσης απαλλαγμένοι από την παραμικρή έγνοια για το μέλλον.
Αυτό το υπέροχο ντόρτζε
που φυλάσσεται προσεκτικά μέσα σε ένα παλιό μεταξωτό ύφασμα,
το κρατούσε ο ίδιος ο Μιλαρέπα (ο ιδρυτής του τάγματος των γιόγκι).
Αυτός είναι ο λόγος που το χειρίζονται με τέτοια εκτίμηση,
και το φέρνουν στο μέτωπο ως ένδειξη σεβασμού.
Αυτό το ντόρτζε είναι το έμβλημα της υπέρτατης δύναμης.
Είναι μια δύναμη που, για τους Θιβετιανούς σοφούς,
σχετίζεται πάντα με την ευσπλαχνία:
Όχι με την αγάπη που στηρίζεται στη συναισθηματική παρόρμηση,
που μπορεί να μετατραπεί σε μίσος,
και που γεννά φιλαυτία, ζήλεια, έχθρα και απελπισία.
Όχι με αυτή την αγάπη, αλλά με εκείνη που ριζώνει
στην αντίληψη της ενότητας όλων των όντων.
Έχοντας βιώσει πλήρως το θάνατο του εγωισμού του
και της πεποίθησης για μια ατομικότητα που τον ξεχωρίζει από τους άλλους,
ο γιόγκι μπορεί να πει:
"Επειδή εγώ δεν είμαι πια, είμαι ο καθένας, είμαι τα πάντα."
Σε αυτούς που διψάνε για μάθηση, ο δάσκαλος απαντά.
Σιγά-σιγά αποκαλύπτει τα μυστικά των διδασκαλιών:
πώς να κάνουν διαλογισμό,
πού πρέπει να εστιάζουν τα μάτια κατά τη διάρκεια του διαλογισμού.
Οι Θιβετιανοί δεν διαλογίζονται με κλειστά τα μάτια, αλλά με ανοιχτά.
Μερικές φορές εστιάζουν στην άκρη της μύτης.
Το σώμα πρέπει να είναι τελείως χαλαρό και ακίνητο,
σε μια στάση που μπορεί να διατηρηθεί εύκολα για αρκετές ώρες.
Κάποιοι ταντρικοί διαλογισμοί βασίζονται σε οραματισμούς -
σε οράματα για τα οποία δεν χρειάζονται ναρκωτικά ή μαγικά μανιτάρια.
Αυτοί οι διαλογισμοί διαρκούν αρκετές ώρες,
ή ακόμα και αρκετές μέρες.
Οι γιόγκι χρησιμοποιούν μια ζώνη για να στηρίξουν το σώμα τους
σε μια θέση που να είναι αρκετά άνετη.
Οι Θιβετιανοί γιόγκι διακρίνουν στο σώμα πέντε κέντρα ή τροχούς:
το ριζικό κέντρο (μυστικό),
το ομφάλιο κέντρο,
το κέντρο της καρδιάς,
το κέντρο του λαιμού,
και το κέντρο του κεφαλιού που ονομάζεται "ο λωτός με τα χίλια πέταλα".
Οι γιόγκι περιγράφουν επίσης τα ενεργειακά ρεύματα που κυκλοφορούν στο σώμα.
Τα δύο κύρια ρεύματα ρέουν παράλληλα με τη σπονδυλική στήλη.
Το ένα καταλήγει στο αριστερό ρουθούνι και το άλλο στο δεξί ρουθούνι.
Η ενέργεια (ή πράνα) που ζωογονεί όλο το σύμπαν,
εισέρχεται στο σώμα μέσω του αέρα που αναπνέουμε,
και κυκλοφορεί στα λεπτοφυή ενεργειακά κανάλια (ή νάντι).
Αυτό καταδεικνύει τη σπουδαιότητα κάποιων αναπνευστικών ασκήσεων,
και κυρίως της προσεκτικής και συνειδητής συμμετοχής στην αναπνευστική διαδικασία,
που ξεκινά με την πρώτη ανάσα του μωρού
και τελειώνει με την τελευταία ανάσα του ετοιμοθάνατου.
Αυτός ο γιόγκι με ρώτησε το εξής:
"Ξέρεις πώς αναγνωρίζεις έναν αληθινό δάσκαλο;"
"Από τον τρόπο που γελά" απάντησε μόνος του,
και ξέσπασε σε δυνατά γέλια.
Ο δάσκαλος, εν προκειμένω ο Ντούκπα Τούκσε Ρίνποτσε,
διδάσκει πρώτα στους αρχάριους πώς να χαλαρώνουν την περιοχή της μέσης.
Η χαλάρωση της κοιλιάς είναι το θεμέλιο της σωστής στάσης.
Πώς θα μπορούσε κάποιος να "τοποθετηθεί μέσα του",
αν διατηρεί μια σφιχτή, συνεσταλμένη στάση;
Μόνο αν κάποιος έχει ανακαλύψει το δικό του κέντρο βάρους,
μπορεί να "συναλλαγεί" με το σύμπαν του οποίου είναι μέρος.
Οι Θιβετιανοί εντοπίζουν το κέντρο βάρους στην κοιλιακή χώρα.
Αυτό παραπέμπει στη γνωστή "χάρα" των Ιαπώνων βουδδιστών.
Όλες οι βουδδιστικές ασκητικές ασκήσεις των Θιβετιανών,
όλες οι ταντρικές τελετουργίες,
και όλες οι ασκήσεις της γιόγκα,
αποκτούν νόημα και εκπληρώνουν το σκοπό τους μέσω του διαλογισμού.
Ο διαλογισμός αυτός αλλάζει συνέχεια,
καθώς ο μαθητής εξελίσσεται και ωριμάζει πνευματικά.
Ο ασκητής σταδιακά αφήνει πίσω του τον οραματισμό των συμβολικών μορφών,
και φτάνει σε ένα διαλογιστικό πεδίο που δεν έχει μορφή.
Φτάνει στην αντίληψη της κενότητας (Σουνιάτα),
η οποία είναι το κλειδί του θιβετανικού βουδδισμού.
Στην Ινδία έχουν χτιστεί μικρά κελιά για τους πρόσφυγες,
όπως άλλωστε και στο Θιβέτ γύρω από τα μεγάλα μοναστήρια.
Εκεί ένας μοναχός μπορεί να αποσυρθεί και να ζήσει σαν ερημίτης
για μέρες, εβδομάδες, μήνες και, μερικές φορές, ακόμα και για χρόνια.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου δεν βλέπει κανέναν,
και του δίνουν φαγητό μέσα από ένα άνοιγμα.
Οι μοναχοί διαλογίζονται μέσα σε αυτές τις μικροσκοπικές καλύβες.
Σήμερα μας επέτρεψαν να πάρουμε μια γεύση από τον κόσμο τους.
Είναι ένας κόσμος ειρήνης και εσωτερικής ενόρασης.
Κάποιοι είναι ακόμα αρχάριοι, ενώ άλλοι είναι ανώτεροι μύστες.
Όλοι τους όμως προσβλέπουν στην ίδια πραγμάτωση:
να γίνουν οι ίδιοι Βούδδες.
Όχι μόνο για τη δική τους απελευθέρωση,
αλλά και για το καλό όλων των όντων.
Επιμέλεια: Κίμωνας Μετάφραση - Υποτιτλισμός: Stav