Tip:
Highlight text to annotate it
X
Παρακολουθείτε το ESOcast!
Επιστήμη αιχμής και εξελίξεις από το ESO,
το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο,
εξερευνούμε τα όρια του Σύμπαντος με τον Δρ. Τζέι ή αλλιώς Δρ. Τζο Λίσκε.
Γεια σας και καλωσήλθατε σ’ αυτό το επετειακό επεισόδιο του ESOCast.
Καθ' οδόν προς την 50η επέτειο της ίδρυσης του ESO, τον Οκτώβριο του 2012
θα ασχοληθούμε με οχτώ ξεχωριστά θέματα
που απεικονίζουν τα πρώτα 50 χρόνια εξερεύνησης του νότιου ουρανού από το ESO.
Συλλαμβάνοντας το Φως
Για μισό αιώνα,
το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο αναδεικνύει το μεγαλείο του Σύμπαντος.
Το φως των αστεριών πέφτει στη Γη.
Γιγαντιαία τηλεσκόπια συλλαμβάνουν τα κοσμικά φωτόνια,
τροφοδοτώντας κάμερες προηγμένης τεχνολογίας και φασματογράφους.
Οι αστρονομικές εικόνες του σήμερα είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες της δεκαετίας του 1960.
Όταν ξεκίνησε το ESO, το 1962,
οι αστρονόμοι χρησιμοποιούσαν μεγάλες φωτογραφικές πλάκες από γυαλί.
Όχι πολύ ευαίσθητες, ανακριβείς, και δύσκολες στον χειρισμό.
Τι τεράστια διαφορά έχουν οι σύγχρονοι ηλεκτρονικοί ανιχνευτές!
Πιάνουν σχεδόν κάθε φωτόνιο.
Οι εικόνες είναι διαθέσιμες αμέσως.
Και, το σημαντικότερο,
μπορούν να επεξεργάζονται και να αναλύονται από προγράμματα υπολογιστή.
Η αστρονομία έχει γίνει πραγματικά μια ψηφιακή επιστήμη.
Τα τηλεσκόπια του ESO χρησιμοποιούν μερικούς από τους μεγαλύτερους
και πιο ευαίσθητους ανιχνευτές στον κόσμο.
Η κάμερα VISTA διαθέτει 16 από αυτούς, φτάνοντας στο σύνολο των 67 εκατομμυρίων pixels.
Αυτό το τεράστιο όργανο συλλαμβάνει υπέρυθρο φως από κοσμικά σύννεφα σκόνης,
νεογέννητα άστρα
και μακρινούς γαλαξίες.
Υγρό ήλιο ψύχει τους ανιχνευτές στους μείον 269 βαθμούς.
Το VISTA καταγράφει τον νότιο ουρανό,
όπως ένας εξερευνητής αποτυπώνει μια άγνωστη ήπειρο.
Το τηλεσκόπιο VLT είναι άλλο ένα μηχάνημα ανακαλύψεων,
αλλά αυτό λειτουργεί σε ορατά μήκη κύματος.
Η φωτογραφική μηχανή του, που ονομάζεται OmegaCAM, είναι ακόμη μεγαλύτερη.
32 CCD συνεργάζονται και παράγουν θεαματικές εικόνες
με μια ασύλληπτη ανάλυση 268 εκατομμυρίων pixels.
Το οπτικό πεδίο είναι μια τετραγωνική μοίρα
- τέσσερις φορές όσο η Πανσέληνος.
Η OmegaCAM παράγει πενήντα gigabytes δεδομένων κάθε βράδυ.
Και αυτά είναι απλά πανέμορφα gigabytes.
Έρευνητικά τηλεσκόπια, όπως το VISTA και το VST
ψάχνουν επίσης τον ουρανό για σπάνια και ενδιαφέροντα αντικείμενα.
Οι αστρονόμοι στη συνέχεια, χρησιμοποιούν την τεράστια δύναμη του VLT
για να μελετήσουν αυτά τα αντικείμενα με εξαιρετική λεπτομέρεια.
Κάθε ένα από τα τέσσερα τηλεσκόπια του VLT
έχει το δικό του σύνολο μοναδικών οργάνων,
το καθένα με τις δικές του δυνατότητες.
Χωρίς αυτά τα όργανα, το γιγάντιο μάτι του ESO στον ουρανό θα ήταν... τυφλό.
Έχουν ευφάνταστα ονόματα, όπως ISAAC, FLAMES, HAWK-I και SINFONI.
Γιγαντιαία μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας, καθένα στο μέγεθος ενός μικρού αυτοκινήτου.
Ο σκοπός τους:
να καταγράψουν τα κοσμικά φωτόνια και να ανακτήσουν κάθε κομμάτι πληροφορίας.
Όλα τα όργανα είναι μοναδικά, αλλά κάποια είναι λίγο πιο ιδιαίτερα.
Για παράδειγμα, το NACO εδώ, και το SINFONI, χρησιμοποιούν το σύστημα προσαρμοζόμενων οπτικών του VLT.
Λέιζερ παράγουν τεχνητά αστέρια
που βοηθούν τους αστρονόμους να διορθώσουν την ατμοσφαιρική διαταραχή.
Οι εικόνες του NACO είναι τόσο καθαρές σαν να είχαν ληφθεί από το διάστημα.
Και έπειτα υπάρχει το MIDI, και το AMBER. Δύο συμβολομετρικά όργανα.
Εδώ, τα κύματα του φωτός από δύο ή περισσότερα τηλεσκόπια συνδυάζονται,
και είναι σαν να είχαν συλληφθεί από ένα γιγάντιο, ενιαίο καθρέφτη.
Το αποτέλεσμα:
οι καθαρότερες εικόνες που μπορείτε να φανταστείτε.
Αλλά η αστρονομία δεν είναι μόνο η λήψη εικόνων.
Εάν ενδιαφέρεστε για τις λεπτομέρειες,
θα πρέπει να αναλύσετε το φως των άστρων και να μελετήσετε τη σύνθεση του.
Η φασματοσκοπία είναι ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία της αστρονομίας.
Έτσι το ESO μπορεί να υπερηφανεύεται για μερικούς από τους πιο προηγμένους φασματογράφους του κόσμου,
όπως ο ισχυρός X-Shooter.
Οι εικόνες έχουν περισσότερη ομορφιά, αλλά τα φάσματα αποκαλύπτουν περισσότερες πληροφορίες.
Σύνθεση.
Κινήσεις.
Ηλικίες.
Οι ατμόσφαιρες των εξωπλανητών, σε τροχιά γύρω από μακρινά αστέρια.
Ή νεογέννητοι γαλαξίες στην άκρη του παρατηρήσιμου Σύμπαντος.
Χωρίς την φασματοσκοπία, θα είμασταν απλοί εξερευνητές που κοιτάζουν ένα όμορφο τοπίο.
Με την φασματοσκοπία,
μαθαίνουμε για την τοπογραφία, τη γεωλογία του τοπίου, την εξέλιξη και τη σύνθεση.
Και υπάρχει και κάτι ακόμα.
Παρά την γαλήνια ομορφιά του, το Σύμπαν είναι ένα βίαιο μέρος.
Πολλά συμβαίνουν τη νύχτα,
και οι αστρονόμοι θέλουν να συλλάβουν κάθε γεγονός.
Γιγάντια αστέρια τελειώνουν τη ζωή τους με εκρήξεις σουπερνόβα.
Μερικές κοσμικές εκρήξεις είναι τόσο ισχυρές
που επισκιάζουν για λίγο τον γαλαξία που τις φιλοξενεί,
πλημμυρίζοντας τον διαγαλαξιακό χώρο με αόρατες, υψηλής ενέργειας ακτίνες γάμμα.
Μικρά ρομποτικά τηλεσκόπια ανταποκρίνονται στις αυτόματες ειδοποιήσεις από δορυφόρους.
Μέσα σε δευτερόλεπτα, βρίσκονται σε θέση να μελετήσουν τον απόηχο από αυτές τις εκρήξεις.
Άλλα ρομποτικά τηλεσκόπια επικεντρώνονται σε λιγότερο δραματικά γεγονότα,
όπως μακρινούς πλανήτες που διέρχονται μπροστά από τα αστέρια τους.
Το Σύμπαν είναι σε μια διαρκή κατάσταση ρευστότητας.
Το ESO προσπαθεί να μην χάσει ούτε ένα καρδιοχτύπι.
Η κοσμολογία είναι η μελέτη του Σύμπαντος ως ένα σύνολο.
Η δομή, η εξέλιξη και η προέλευση του.
Εδώ, η ουσία είναι να συλλάβουμε όσο το δυνατόν περισσότερο φως.
Αυτοί οι γαλαξίες είναι τόσο μακριά που μόνο μια χούφτα φωτόνια φθάνουν στη Γη.
Αλλά αυτά τα φωτόνια κρύβουν ενδείξεις για το κοσμικό παρελθόν.
Ταξίδεψαν για δισεκατομμύρια χρόνια.
Δίνουν μια εικόνα των πρώτων ημερών του Σύμπαντος.
Γι 'αυτό μεγάλα τηλεσκόπια και ευαίσθητοι ανιχνευτές είναι τόσο σημαντικά.
Κατά τα τελευταία πενήντα χρόνια,
τα τηλεσκόπια του ESO έχουν αποκαλύψει μερικούς από τους πιο μακρινούς γαλαξίες και κβάζαρ
που έχουν ποτέ παρατηρηθεί.
Βοήθησαν ακόμη και στην αποκάλυψη της κατανομής της σκοτεινής ύλης,
η φύση της οποίας παραμένει ένα μυστήριο.
Ποιος ξέρει τι θα φέρουν τα επόμενα πενήντα χρόνια;
Είμαι ο Δρ. Τζέι και εδώ τελειώνει αυτό το ειδικό επεισόδιο του ESOcast.
Ελάτε μαζί μου την επόμενη φορά για μία ακόμη κοσμική περιπέτεια.
Το ESOcast είναι παραγωγή του ESO,
του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου.
Το ESO, το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο,
είναι ο κορυφαίος διακρατικός οργανισμός έρευνας και τεχνολογίας στην αστρονομία,
μεταξύ των επίγειων και διαστημικών αστεροσκοπείων, το ESO είναι το πιο παραγωγικό στον κόσμο.
Κείμενα: ESO, Μετάφραση: Ανδρέας Βοσινάκης, www.ofa.gr