Tip:
Highlight text to annotate it
X
Έχετε βιώσει προμνησία;
Είναι η υποσυνείδητη αίσθηση που έχετε
όταν μία κατάσταση σας φαίνεται γνώριμη.
Η σκηνή σε ένα εστιατόριο αναπαράγεται
ακριβώς καθώς τη θυμάστε.
Ο κόσμος κινείται όπως ένα μπαλέτο
το οποίο έχετε χορογραφήσει εσείς
αλλά η ακολουθία δεν μπορεί να βασίζεται σε παρελθοντική εμπειρία
επειδή δεν έχετε φάει ποτέ πριν εδώ.
Είναι η πρώτη φορά που τρώτε μύδια,
λοιπόν, τι συμβαίνει εδώ;
Δυστυχώς δεν υπάρχει μία μοναδική εξήγηση για την προμνησία.
Η εμπειρία είναι σύντομη
και συμβαίνει χωρίς προειδοποίηση,
καθιστώντας σχεδόν αδύνατη
την καταγραφή της και τη μελέτη της από τους επιστήμονες.
Οι επιστήμονες δεν μπορούν απλά να κάθονται
και να περιμένουν να τους συμβεί --
αυτό μπορεί να πάρει χρόνια.
Δεν υπάρχουν καθόλου φυσικές εκδηλώσεις
και σε μελέτες, περιγράφεται από τα άτομα ελέγχου
ως μία αίσθηση ή συναίσθημα.
Λόγω της έλλειψης αδιάσειστων στοιχείων
έχει υπάρξει μία πληθώρα εικασιών κατά την διάρκεια των χρόνων.
Από τότε που ο Έμιλε Μπόϊρακ παρουσίασε το ντεζαβού - προμνησία
ως μία γαλλική έκφραση εννοώντας ήδη ιδωμένο
περισσότερες από 40 θεωρίες προσπάθησαν
να εξηγήσουν το φαινόμενο.
Παρ' όλα αυτά οι πρόσφατες εξελίξεις στην νευροαπεικόνιση
και στη γνωστική ψυχολογία περιορίζουν
το πεδίο των προοπτικών.
Ας δούμε
τις τρεις πιο διαδεδομένες θεωρίες σήμερα,
χρησιμοποιώντας το ίδιο περιβάλλον του εστιατορίου για κάθε μία.
Πρώτη είναι η θεωρία της διπλής επεξεργασίας.
Θα χρειαστούμε μία ενέργεια.
Ας πάμε μαζί με τον σερβιτόρο που ρίχνει τον δίσκο με τα πιάτα.
Καθώς η σκηνή εξελίσσεται
τα ημισφαίρια του εγκεφάλου σας επεξεργάζονται
ένα καταιγισμό πληροφοριών:
τα χέρια του σερβιτόρου που χτυπούν,
την κραυγή για βοήθεια,
την μυρωδιά των ζυμαρικών.
Μέσα σε χιλιοστά του δευτερολέπτου
αυτές οι πληροφορίες κινούνται ταχύτατα μέσω μονοπατιών
και μετατρέπονται σε μία μοναδική στιγμή.
Τις περισσότερες φορές τα πάντα καταγράφονται συγχρονισμένα.
Ωστόσο αυτή η θεωρία υποστηρίζει
πως η προμνησία συμβαίνει όταν υπάρχει μία μικρή καθυστέρηση
στην ενημέρωση σε ένα από αυτά τα μονοπάτια.
Η διαφορά στους χρόνους άφιξης
αναγκάζει τον εγκέφαλο να ερμηνεύσει την καθυστερημένη πληροφορία
ως ένα ξεχωριστό συμβάν.
Όταν παίζει πάνω από την ήδη ηχογραφημένη στιγμή
υπάρχει η αίσθηση σαν αν έχει ξανασυμβεί
επειδή, κατά μία έννοια, έχει.
Η επόμενή μας θεωρία ασχολείται με μία σύγχυση του παρελθόντος
παρά ένα λάθος στο παρόν.
Αυτή είναι η θεωρία του ολογράμματος
και θα χρησιμοποιήσουμε αυτό το τραπεζομάντιλο για να την εξετάσουμε.
Καθώς σκανάρετε τα τετράγωνα
η μακροπρόθεσμη μνήμη ανακαλείται
μέσα από τα βάθη του εγκέφαλού σας.
Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία
αυτό συμβαίνει επειδή οι αναμνήσεις είναι αποθηκευμένες
σε μία μορφή ολογράμματος
και στα ολογράμματα
το μόνο που χρειάζεται είναι ένα κομμάτι
για να δείτε όλη την εικόνα.
Ο εγκέφαλός σας έχει αναγνωρίσει το τραπεζομάντιλο
με κάποιο από το παρελθόν,
πιθανώς από το σπίτι της γιαγιά σας.
Ωστόσο, αντί να θυμόσαστε
ότι έχει δει αυτό το μοτίβο στη γιαγιά σας
το μυαλό σας έχει ανακαλέσει την παλιά μνήμη
χωρίς την ταύτισή του.
Αυτό σας αφήνει κολλημένους με την οικειότητα
αλλά όχι με την ανάμνηση.
Αν και δεν ήσασταν ποτέ σε αυτό το εστιατόριο
έχετε δει αυτό το τραπεζομάντιλο
όμως αμελείτε απλώς να το αναγνωρίσετε.
Τώρα, κοιτάξτε αυτό το πιρούνι.
Προσέχετε;
Η τελευταία μας θεωρία είναι η απόσπαση της προσοχής,
και δηλώνει πως η προμνησία συμβαίνει
όταν ο εγκέφαλός μας καταγράφει υποσυνείδητα ένα περιβάλλον
ενώ είμαστε απορροφημένοι από ένα συγκεκριμένο αντικείμενο.
Όταν η προσοχή μας επιστρέφει
νιώθουμε σαν να ήμασταν εδώ από πριν.
Για παράδειγμα, μόλις τώρα επικεντρωθήκατε στο πιρούνι
και δεν παρατηρήσατε το τραπεζομάντιλο
ή τον σερβιτόρο που πέφτει.
Ωστόσο ο εγκέφαλός σας έχει καταγράψει τα πάντα
με την περιφερειακή σας όραση,
το έχει ήδη κάνει κάτω από συνειδητή επίγνωση.
Όταν τελικά απομακρύνετε τον εαυτό σας
μακριά από το πιρούνι
νομίζετε πως έχετε ξαναβρεθεί εδώ
επειδή έχετε ξαναβρεθεί,
δεν δίνατε απλά την απαιτούμενη προσοχή.
Ενώ και οι τρεις από αυτές τις θεωρίες
μοιράζονται τα κοινά χαρακτηριστικά της προμνησίας,
καμία από αυτές δεν προτείνεται να είναι η αποκλειστική πηγή
του φαινομένου.
Παρόλα αυτά, ενώ περιμένουμε τους επιστήμονες και τους εφεύρετες
να βρουν νέους τρόπους
ώστε να συλλάβουν αυτή την φευγαλέα στιγμή
μπορούμε μόνοι μας να μελετάμε την στιγμή.
Στο κάτω κάτω, οι περισσότερες μελέτες για την προμνησία
βασίζονται σε προσωπικές εμπειρίες,
έτσι γιατί να μην είναι η δική σας;
Την επόμενη φορά που θα νιώσετε προμνησία,
σταθείτε μία στιγμή και σκεφτείτε το.
Είχε αποσπαστεί η προσοχή σας;
Υπάρχει κάπου κάποιο παρόμοιο αντικείμενο;
Απλώς ενεργεί ο εγκέφαλός σας αργά;
Ή μήπως είναι κάτι άλλο;